آتش سوزی در جنگل های هیرکانی:

سکوت کشورهای همسایه در قبال تقاضای کمک ایران برای مهار آتش جنگل‌های هیرکانی

در حالی‌که جنگل‌های ثبت‌شدۀ هیرکانی روزهاست می‌سوزند و رژیم ایران از «کشورهای دوست» کمک فوری خواسته، همسایگان منطقه‌ای از روسیه تا کشورهای عرب حوزه خلیج فارس هیچ پاسخی نداده‌اند : وضعیتی که انزوای فزاینده تهران را آشکارتر می‌کند.

منتشر شده در: 22/11/2025 - 14:42

rfi

ناصر اعتمادی

آتش‌سوزی گسترده در جنگل‌های ثبت‌شدۀ هیرکانی – از میراث طبیعی جهان – چندین روز است که بخش‌هایی از شمال ایران را دربر گرفته و علی‌رغم بسیج نیروهای محلی، همچنان مهار نشده است. رژیم ایران روز جمعه اعلام کرد که با توجه به «ناتوانی در مهار آتش»، رسماً از کشورهای «دوست» درخواست کمک فوری کرده است.

این جنگل‌ها که از سواحل دریای خزر تا مرزهای جمهوری آذربایجان امتداد دارند، از سوی یونسکو به‌دلیل قدمت ۲۵ تا ۵۰ میلیون ساله و تنوع کم‌نظیر گیاهی‌شان در سال ۲۰۱٩ در فهرست میراث جهانی ثبت شدند.

آتش‌سوزی که اوایل نوامبر آغاز و یک‌بار مهار شد، از ۱۵ نوامبر دوباره شعله‌ور گشت. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران، روز شنبه اعلام کرد که ترکیه وعده داده دو هواپیمای آب‌پاش، یک بالگرد و هشت نیروی متخصص اعزام کند، با این حال تا زمان انتشار خبر، هیچ‌یک از این تجهیزات به ایران نرسیده است.

درخصوص دیگر کشورهای همسایه اثری از واکنش رسمی دیده نمی‌شود. مقام ایرانی تنها گفته است که «در صورت نیاز» ممکن است از روسیه نیز درخواست کمک شود : اظهاری که در عمل نشان می‌دهد که مسکو تا این لحظه هیچ تعهد، واکنش یا حتی نشانه‌ای از تمایل برای یاری رساندن به تهران بروز نداده است. این موضوع با توجه به مرز مشترک دو کشور در دریای خزر، معنای سیاسی آشکاری دارد. همچنین کشورهای عرب منطقه نیز تاکنون موضعی در این‌باره اعلام نکرده‌اند. در واکنش به این وضعیت، کاوه مدنی، کارشناس سازمان ملل و مقام سابق محیط زیست ایران، در شبکه ایکس نوشت: «ایرانیان میراثی را از دست می‌دهند که از خودِ تمدن ایران کهن‌تر است.»

محمد علی ویشکایی، مدیرکل مدیریت بحران استان مازندرانبا استناد به داده‌های سازمان هواشناسی هشدار داد که طی روزهای آینده عدم بارش، افزایش دما و وزش باد گرم در مناطق ارتفاعاتی پیش‌بینی شده و چنین شرایطی احتمال گسترش آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع را افزایش می‌دهد. به گفته او، ضرورت اتخاذ تدابیر پیشگیرانه بیش از هر زمان احساس می‌شود.

ویشکایی با بیان این که  "بخش قابل توجهی از آتش‌سوزی‌های جنگلی ناشی از عوامل انسانی، عمدی یا سهوی است"، افزود که "این امر ثروت ملی و میراث ارزشمند هیرکانی را با تهدید جدی روبه‌رو می‌کند".

بنا بر گزارش‌ها، آتش‌سوزی در بخش‌هایی از جنگل‌های هیرکانی در استان مازندران پس از سه هفته ادامه دارد و درخت‌های این منطقه همچنان طعمه حریق می‌شوند.

در حالی که جنگل‌های هیرکانی به‌عنوان میراث طبیعی ثبت جهانی شده‌اند، خبرها حاکی است که مدیریت دولتی و بسیج امکانات برای خاموش کردن شعله‌ها به کندی صورت گرفته است و نیروهای محلی و داوطلبان روزهاست تنها با ابزارهای ابتدایی و بدون تجهیزات استاندارد با شعله‌ها مقابله می‌کنند.

تنها در روزهای اخیر امکانات بیشتری مانند یک فروند هواپیمای ایلیوشین و چند بالگرد به منطقه اعزام شده‌اند.

در مجموع تلاش‌های عمده برای اطفا حریق از سوی نیروهای امدادی، محلی و کوهنوردان در منطقه انجام می‌شود که با توجه به صعب‌العبور بودن مسیرها کارشان با دشواری‌های اساسی روبرو است.

 بنا بر برخی گزارش‌ها، دست‌کم ۲۰ نفر حین این تلاش‌ها در این منطقه مصدوم شده‌اند که عمدتاَ در اثر سقوط، دود گرفتگی و خستگی مفرط در شرایط سخت کوهستانی بوده است.

مقام‌های رسمی از "سوختگی و مصدومیت ۴ نفر از امدادگران اعزام‌شده" خبر داده‌اند.

میرحسین عسگرزاد، رئیس جمعیت هلال احمر چالوس در روز جمعه، ۳۰ آبان گفت: «سه نفر از مصدومان از نیروهای منابع طبیعی و یک نفر از اهالی محلی بوده‌اند. این افراد به دلیل سقوط از ارتفاع در بخش‌های سنگلاخی جنگل آسیب دیده و به مراکز درمانی انتقال داده شده‌اند.»

"تقاضای کمک از کشورهای دوست"

معاون اجرایی رئیس جمهور می‌گوید، از کشورهای دوست برای اطفای حریق جنگل‌های هیرکانی درخواست کمک شده است.

محمدجعفر قائم‌پناه معاون اجرایی رئیس‌جمهور در حساب خود در شبکه اکس، نوشته است:«پیگیر آتش‌سوزی علف‌زارهای کوه‌های الیت منطقه چالوس هستیم که علیرغم حضور دستگاه‌های ذیربط و نیروهای مردمی و استفاده از ۶ فروند بالگرد و هواپیما هنوز به طور کامل مهار نشده است».

او در بخشی دیگری از پیام خود نوشته است: «به‌دلیل عدم مهار آتش و جهت جلوگیری از گسترش آن به جنگل‌های اطراف، هماهنگی جهت درخواست کمک سریع از کشورهای دوست انجام گرفته است».

جنگل‌های هیرکانی چندین میلیون ساله با پوشش گیاهی متنوع از جمله سرخ‌دار، ممرز، راش، افرا و توسکا، نه‌تنها زیستگاه گونه‌های نادر گیاهی و جانوری هستند، بلکه نقش مهمی هم در حفظ و احیای خاک و منابع آب ایفا می‌کنند. در حال حاضر جنگل‌های هیرکانی زیست‌بوم ۲۹۶ گونه پرنده و ۹۸ گونه پستاندار هستند.

جنگل هیرکانی تنها یک فضای سبز نیست؛ یک میراث طبیعی ۲۵ تا ۵۰ میلیون ساله است که در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده و نقش حیاتی در پایداری زیست‌محیطی ایران دارد.  با وجود عظمت فاجعه آتش‌سوزی ییلاق چالوس، آنچه بیش از شعله‌های آتش دیده می‌شود، سکوت و بی‌تفاوتی عمومی و نهادی است؛ گویی این میراث ارزشمند، قربانی بی‌اهمیتی شده است.

جنگل‌های هیرکانی یا جنگل‌های مختلط کاسپینی-هیرکانی در کرانه جنوبی دریای خزر و کناره شمالی کوه‌های البرز در ۷ درصد از خاک ایران در ۵ استان شمالی گسترده‌اند و مساحتی معادل ۵۵ هزار کیلومتری را در برمی‌گیرند. بخشی از آنها نیز در جمهوری آذربایجان واقعند.

بنا بر برخی برآوردها ۵۱ درصد جنگل‌های هیرکانی تاکنون منقرض شده و تنها از ۱۰.۳ درصد آن حفاظت می‌شود.